Тыгъэнэбзый

Тыгъэнэбзый
Новости
zafe
Фото: Адыги.RU
09:27, 13 февраль 2019
654
0
Мэзаер КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Ите­плъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэ­хъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэ­псыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! Къы­шIэщтыр пшIэщтэп. Мэзаер КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Ите­плъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэ­хъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэ­псыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! Къы­шIэщтыр пшIэщтэп.
Мэзаер

КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Ите­плъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэ­хъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэ­псыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! Къы­шIэщтыр пшIэщтэп.
Тыгъэнэбзый
Непэ — ошIу, фабэ, неущ — щтыргъукI, ощхы е осы. Пщыгъупшэ мыхъущтыр, кIымафэр фаемэ, джыри зэрэ­хъушIэщтыр ары. Ау гъэтхэ жьы фабэу къытIупщырэм чъыгхэр, къэгъагъэхэр ыгъэгъощэнхэшъ, дэкъэгъэгъэнхи алъэкIыщт. Фабэм анахь псынкIэу зыкъэзы­штэрэр уц шхъуантIэр арышъ, хъупIэхэр былымхэм — мэлы, чэмы, шкIэ, пчэны зыфэпIощтхэм къяжэ. Ау джыри кIымафэм уахътэ иI ыкIуачIэ тыхигъэплъэнэу, аужыпкъэм, гъэтха­пэр сыдигъуи мэзэ пырэцэ-нэгъуцу хьазыр, зэкIихьэмэ, зэ­кIилъхьэу. Ау чIыопсым хэбдзынэу зы мафи хэтэп: тыгъэри дахэу къыт­фыкъокIы ыкIи къохьа-
жьы; тидунайи боу къытфэ­хъупхъ; зы гомыIу гори хэ­мы­лъэу, жьыр къабзэу, шъабэу, чIыри гъушъэ, ошIу зэпыт. ЦIыфхэри нахь зэфэшIухэу, нахь гукIэгъухэу, шэн зэтет Iуш хъунхэу, тимурад инхэм хэти талъыкIэхьанэу, мэзаер мэзэшIу тфэхъунэу тэлъаIо.

Адыгэ тхакIохэу мэзаем къэхъугъэхэр

Кобл Билъэустэн

(1897 — 1985) Кобл Билъэустэн Хьа­джырэт ыкъор мэзаем и 20-м, 1897-рэ илъэсым Шэуджэн районым ит къуаджэу Хьакурынэ­хьа­блэ къыщыхъугъ. Къуа­джэм дэтыгъэ классищ еджапIэр къызеухым, станицэу Темиргоевскэм (Щэгъумэ) дэтыгъэ гим­назием чIэхьагъ, ащ ыуж Ставрополь илъэситIу гимназиеу дэтыгъэр дэгъу дэдэу къыухыгъ, Краснодар къыщызэIуахыгъэгъэ университетым иобщественнэ-литературнэ факультет чIэхьэ, мы илъэсхэм чанэу общест­веннэ щыIэкIэ-псэукIэми хэлажьэ.
Билъэустэн ытхыхэрэр 1920-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. УрысыбзэкIи адыгабзэкIи тхэщтыгъ. Шъолъыр гъэзетхэм ыкIи журналхэм иусэхэр ыкIи идра­матическэ произведе­ниехэр къарыхьэщтыгъэх. «Къунчыкъорэ Гюлрэ», «Бурная Лаба», «Хьа­нэхэкъо Къымчэрый», «Месть», «Лермонтов», зы къэшIыгъо хъурэ нэмыкI пьесэхэр Билъэустэн ытхыгъэх. Кобл Билъэустэн адыгэ литературнэ критикэм икъе­жьапIэ Iутыгъэхэм ащыщ. Поэзием фэгъэхьыгъэ итхыгъэхэр зэкIэлъыкIоу къыхиутыщтыгъэх. ШышъхьэIум и 25-м, 1985-рэ илъэсым Кобл Билъэустэн идунай ыхъо­жьыгъ.
Кощбэе Пщымаф

(1936 — 2013) Кощбэе Пщымаф Къарбэч ыкъор Красногвар­дейскэ районым ит къуа­джэу Адэмые мэзаем и 1-м, 1936-рэ илъэсым къыщыхъугъ, шIэныгъэ­шхорэ гупшысэкIэ амал дэгъурэ IэкIэлъыгъэх. Пщы­мафэ ытхыхэрэр 1956-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. ТхакIом ирассказхэр, повестхэр, романхэр зыдэт тхылъхэр (15-м на­хьыбэ) къыдагъэкIыгъэх. «Сэтэнай», «Гум пае гу аты», «Мэфибл уай», «ЧIыфэ», «Дышъэ тас», нэмыкIхэри щыIэкIэ-псэу­кIэм иIофыгъо инхэр зы­хэгощагъэх ыкIи къизыIотыкIых. Итхылъхэр урысыбзэкIи къыдэкIыгъэх, ипроизведениехэм ащыщхэр нэмыкI цIыф лъэпкъхэм абзэхэмкIэ зэрадзэкIы­гъэх, хэгъэгу зэфэшъхьаф­хэм къащыхаутыгъэх. Зэ­дзэкIын Iофыри къыдэ­хъущтыгъ, художественнэ тхылъхэм анэмыкIэу, гъу­сэ иIэу КъурIаныр адыгабзэм рилъхьагъ. Кощбэе Пщымафэ АР-м инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI. Литературнэ премиеу Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ агъэ­нэфагъэмрэ журналисти­кэм ылъэныкъокIэ Андыр­хъое Хъусен ыцIэкIэ агъэ­уцугъэмрэ ялауреат, 1965-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу, УФ-м ижурналистхэм я Союз ыкIи 1970-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу УФ-м итхакIохэм я Союз ахэтыгъ.
Теуцожь Хьабиб

(1931 – 2006) Теуцожь Хьабиб Ис­махьилэ ыкъор Теуцожь районым итыгъэ (хычIэгъ хъугъэ) къуаджэу Лени­нэхьаблэ мэзаем, 1931-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ытхыхэрэр 1960-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх, ахэр гъэзетхэу «Социалистическэ Адыгеим», «Адыгэ ма­къэм», журналэу «Зэ­къошныгъэм» къарыхьэщтыгъэх. Ежьыр адыга­бзэмрэ адыгэ литерату­рэмрэкIэ кIэлэегъэджагъ, Теуцожь районым ит еджа­пIэхэм Iоф ащишIагъ, адыгабзэр икIасэу, ащ хахъо зэрэфишIыщтым ыкIи зэриухъумэщтым пы­лъыгъ. ТхэкIо купым ятхы­гъэхэр зыдэт тхылъэу «Псэемыблэжьхэр» (Мые­къуапэ, 1966) зыфиIорэм ирассказ заулэ къыдэхьагъ. Ащ къыкIэ­лъыкIуагъэх иповестэу «Ардаш», тхылъэу «Бзы­лъфыгъэм ишъэф», рассказхэр, повестхэр зыдэтхэу «Заом итыркъохэр», «НыбжьыкIэ тхыд», «СилъфыпIэ игутеу», нэ­мыкIхэри… Пшысэ-поэмэу «Тэтэжърэ Гъулацыйрэ» зы­фиIорэр кIэлэцIыкIухэм апае къыдигъэкIыгъ, Теуцожь Хьабибэ УФ-м итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.
ГущыIэжъхэм къарыкIырэр зэжъугъашIэ Имэлэхъо бэщ кIашъом дидзыежьыгъ («Мылъкоу иIэр шIокIодыгъ» зыфиIу).
* * *
ТхьамыкIэм ышъо Iужъу («Къиныбэ рагъэщэчы, ищэIагъэ ины»).
* * *
КIэнкIэ щыбгъэчъэным фэд иунэ («псэолъэ тэ­рэз ыцIэ къепIонэу итэп»). ЧIыопсым хэхъухьэрэ-хэшIыхьэхэрэр Мэлылъфэгъур мэлыжъыхь.
* * *
Гъатхэр шIумэ, гъэри шIу.
* * *
Гъэтхэ тыгъэм уелыцIэ, бжыхьэ ты­гъэм тхъупс къыптырекIэ.
* * *
Гъэтхэ уашъор гъуан.
* * *
Пчэдыжь пщагъом мэфэшIу къехьы. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр
Мамырыкъо Нуриет.

Источник: Газета Адыгэ Макъ
Ctrl
Enter
Заметили ошЫбку
Выделите текст и нажмите Ctrl+Enter
Обсудить (0)