Тыгъэнэбзый
Новости
Мэзаер КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Итеплъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэхъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэпсыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! КъышIэщтыр пшIэщтэп. Мэзаер КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Итеплъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэхъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэпсыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! КъышIэщтыр пшIэщтэп.
Мэзаер
КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Итеплъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэхъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэпсыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! КъышIэщтыр пшIэщтэп. Непэ — ошIу, фабэ, неущ — щтыргъукI, ощхы е осы. Пщыгъупшэ мыхъущтыр, кIымафэр фаемэ, джыри зэрэхъушIэщтыр ары. Ау гъэтхэ жьы фабэу къытIупщырэм чъыгхэр, къэгъагъэхэр ыгъэгъощэнхэшъ, дэкъэгъэгъэнхи алъэкIыщт. Фабэм анахь псынкIэу зыкъэзыштэрэр уц шхъуантIэр арышъ, хъупIэхэр былымхэм — мэлы, чэмы, шкIэ, пчэны зыфэпIощтхэм къяжэ. Ау джыри кIымафэм уахътэ иI ыкIуачIэ тыхигъэплъэнэу, аужыпкъэм, гъэтхапэр сыдигъуи мэзэ пырэцэ-нэгъуцу хьазыр, зэкIихьэмэ, зэкIилъхьэу. Ау чIыопсым хэбдзынэу зы мафи хэтэп: тыгъэри дахэу къытфыкъокIы ыкIи къохьа-
жьы; тидунайи боу къытфэхъупхъ; зы гомыIу гори хэмылъэу, жьыр къабзэу, шъабэу, чIыри гъушъэ, ошIу зэпыт. ЦIыфхэри нахь зэфэшIухэу, нахь гукIэгъухэу, шэн зэтет Iуш хъунхэу, тимурад инхэм хэти талъыкIэхьанэу, мэзаер мэзэшIу тфэхъунэу тэлъаIо.
Адыгэ тхакIохэу мэзаем къэхъугъэхэр
Кобл Билъэустэн
(1897 — 1985) Кобл Билъэустэн Хьаджырэт ыкъор мэзаем и 20-м, 1897-рэ илъэсым Шэуджэн районым ит къуаджэу Хьакурынэхьаблэ къыщыхъугъ. Къуаджэм дэтыгъэ классищ еджапIэр къызеухым, станицэу Темиргоевскэм (Щэгъумэ) дэтыгъэ гимназием чIэхьагъ, ащ ыуж Ставрополь илъэситIу гимназиеу дэтыгъэр дэгъу дэдэу къыухыгъ, Краснодар къыщызэIуахыгъэгъэ университетым иобщественнэ-литературнэ факультет чIэхьэ, мы илъэсхэм чанэу общественнэ щыIэкIэ-псэукIэми хэлажьэ.
Билъэустэн ытхыхэрэр 1920-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. УрысыбзэкIи адыгабзэкIи тхэщтыгъ. Шъолъыр гъэзетхэм ыкIи журналхэм иусэхэр ыкIи идраматическэ произведениехэр къарыхьэщтыгъэх. «Къунчыкъорэ Гюлрэ», «Бурная Лаба», «Хьанэхэкъо Къымчэрый», «Месть», «Лермонтов», зы къэшIыгъо хъурэ нэмыкI пьесэхэр Билъэустэн ытхыгъэх. Кобл Билъэустэн адыгэ литературнэ критикэм икъежьапIэ Iутыгъэхэм ащыщ. Поэзием фэгъэхьыгъэ итхыгъэхэр зэкIэлъыкIоу къыхиутыщтыгъэх. ШышъхьэIум и 25-м, 1985-рэ илъэсым Кобл Билъэустэн идунай ыхъожьыгъ. Кощбэе Пщымаф
(1936 — 2013) Кощбэе Пщымаф Къарбэч ыкъор Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Адэмые мэзаем и 1-м, 1936-рэ илъэсым къыщыхъугъ, шIэныгъэшхорэ гупшысэкIэ амал дэгъурэ IэкIэлъыгъэх. Пщымафэ ытхыхэрэр 1956-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. ТхакIом ирассказхэр, повестхэр, романхэр зыдэт тхылъхэр (15-м нахьыбэ) къыдагъэкIыгъэх. «Сэтэнай», «Гум пае гу аты», «Мэфибл уай», «ЧIыфэ», «Дышъэ тас», нэмыкIхэри щыIэкIэ-псэукIэм иIофыгъо инхэр зыхэгощагъэх ыкIи къизыIотыкIых. Итхылъхэр урысыбзэкIи къыдэкIыгъэх, ипроизведениехэм ащыщхэр нэмыкI цIыф лъэпкъхэм абзэхэмкIэ зэрадзэкIыгъэх, хэгъэгу зэфэшъхьафхэм къащыхаутыгъэх. ЗэдзэкIын Iофыри къыдэхъущтыгъ, художественнэ тхылъхэм анэмыкIэу, гъусэ иIэу КъурIаныр адыгабзэм рилъхьагъ. Кощбэе Пщымафэ АР-м инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI. Литературнэ премиеу Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ агъэнэфагъэмрэ журналистикэм ылъэныкъокIэ Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ агъэуцугъэмрэ ялауреат, 1965-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу, УФ-м ижурналистхэм я Союз ыкIи 1970-рэ илъэсым къыщыублагъэу УФ-м итхакIохэм я Союз ахэтыгъ. Теуцожь Хьабиб
(1931 – 2006) Теуцожь Хьабиб Исмахьилэ ыкъор Теуцожь районым итыгъэ (хычIэгъ хъугъэ) къуаджэу Ленинэхьаблэ мэзаем, 1931-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ытхыхэрэр 1960-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх, ахэр гъэзетхэу «Социалистическэ Адыгеим», «Адыгэ макъэм», журналэу «Зэкъошныгъэм» къарыхьэщтыгъэх. Ежьыр адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ кIэлэегъэджагъ, Теуцожь районым ит еджапIэхэм Iоф ащишIагъ, адыгабзэр икIасэу, ащ хахъо зэрэфишIыщтым ыкIи зэриухъумэщтым пылъыгъ. ТхэкIо купым ятхыгъэхэр зыдэт тхылъэу «Псэемыблэжьхэр» (Мыекъуапэ, 1966) зыфиIорэм ирассказ заулэ къыдэхьагъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэх иповестэу «Ардаш», тхылъэу «Бзылъфыгъэм ишъэф», рассказхэр, повестхэр зыдэтхэу «Заом итыркъохэр», «НыбжьыкIэ тхыд», «СилъфыпIэ игутеу», нэмыкIхэри… Пшысэ-поэмэу «Тэтэжърэ Гъулацыйрэ» зыфиIорэр кIэлэцIыкIухэм апае къыдигъэкIыгъ, Теуцожь Хьабибэ УФ-м итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ. ГущыIэжъхэм къарыкIырэр зэжъугъашIэ Имэлэхъо бэщ кIашъом дидзыежьыгъ («Мылъкоу иIэр шIокIодыгъ» зыфиIу).
* * *
ТхьамыкIэм ышъо Iужъу («Къиныбэ рагъэщэчы, ищэIагъэ ины»).
* * *
КIэнкIэ щыбгъэчъэным фэд иунэ («псэолъэ тэрэз ыцIэ къепIонэу итэп»). ЧIыопсым хэхъухьэрэ-хэшIыхьэхэрэр Мэлылъфэгъур мэлыжъыхь.
* * *
Гъатхэр шIумэ, гъэри шIу.
* * *
Гъэтхэ тыгъэм уелыцIэ, бжыхьэ тыгъэм тхъупс къыптырекIэ.
* * *
Гъэтхэ уашъор гъуан.
* * *
Пчэдыжь пщагъом мэфэшIу къехьы. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр
Мамырыкъо Нуриет.
Источник: Газета Адыгэ Макъ
КIымафэм иаужырэ мазэ макIо. Ащ ыцIэр мэзай. Итеплъэ пIомэ, мы илъэсым ар зэхъокIыгъэ шъыпкъ, ос гупсэфи джыри зэ тлъэгъугъэп, кIымафэр кIэбгъулъи, гъатхэу зигъэпсыжьыгъ. Тэри фэбэ дунэе гъушъэ зэIугъэкIотыгъэм тесагъэшъ, кIымафэр зыфэдэри тщыгъупшэжьыгъ. Ауми, дунаим кIочIэ лые хэлъба?! КъышIэщтыр пшIэщтэп. Непэ — ошIу, фабэ, неущ — щтыргъукI, ощхы е осы. Пщыгъупшэ мыхъущтыр, кIымафэр фаемэ, джыри зэрэхъушIэщтыр ары. Ау гъэтхэ жьы фабэу къытIупщырэм чъыгхэр, къэгъагъэхэр ыгъэгъощэнхэшъ, дэкъэгъэгъэнхи алъэкIыщт. Фабэм анахь псынкIэу зыкъэзыштэрэр уц шхъуантIэр арышъ, хъупIэхэр былымхэм — мэлы, чэмы, шкIэ, пчэны зыфэпIощтхэм къяжэ. Ау джыри кIымафэм уахътэ иI ыкIуачIэ тыхигъэплъэнэу, аужыпкъэм, гъэтхапэр сыдигъуи мэзэ пырэцэ-нэгъуцу хьазыр, зэкIихьэмэ, зэкIилъхьэу. Ау чIыопсым хэбдзынэу зы мафи хэтэп: тыгъэри дахэу къытфыкъокIы ыкIи къохьа-
жьы; тидунайи боу къытфэхъупхъ; зы гомыIу гори хэмылъэу, жьыр къабзэу, шъабэу, чIыри гъушъэ, ошIу зэпыт. ЦIыфхэри нахь зэфэшIухэу, нахь гукIэгъухэу, шэн зэтет Iуш хъунхэу, тимурад инхэм хэти талъыкIэхьанэу, мэзаер мэзэшIу тфэхъунэу тэлъаIо.
Адыгэ тхакIохэу мэзаем къэхъугъэхэр
Кобл Билъэустэн
(1897 — 1985) Кобл Билъэустэн Хьаджырэт ыкъор мэзаем и 20-м, 1897-рэ илъэсым Шэуджэн районым ит къуаджэу Хьакурынэхьаблэ къыщыхъугъ. Къуаджэм дэтыгъэ классищ еджапIэр къызеухым, станицэу Темиргоевскэм (Щэгъумэ) дэтыгъэ гимназием чIэхьагъ, ащ ыуж Ставрополь илъэситIу гимназиеу дэтыгъэр дэгъу дэдэу къыухыгъ, Краснодар къыщызэIуахыгъэгъэ университетым иобщественнэ-литературнэ факультет чIэхьэ, мы илъэсхэм чанэу общественнэ щыIэкIэ-псэукIэми хэлажьэ.
Билъэустэн ытхыхэрэр 1920-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. УрысыбзэкIи адыгабзэкIи тхэщтыгъ. Шъолъыр гъэзетхэм ыкIи журналхэм иусэхэр ыкIи идраматическэ произведениехэр къарыхьэщтыгъэх. «Къунчыкъорэ Гюлрэ», «Бурная Лаба», «Хьанэхэкъо Къымчэрый», «Месть», «Лермонтов», зы къэшIыгъо хъурэ нэмыкI пьесэхэр Билъэустэн ытхыгъэх. Кобл Билъэустэн адыгэ литературнэ критикэм икъежьапIэ Iутыгъэхэм ащыщ. Поэзием фэгъэхьыгъэ итхыгъэхэр зэкIэлъыкIоу къыхиутыщтыгъэх. ШышъхьэIум и 25-м, 1985-рэ илъэсым Кобл Билъэустэн идунай ыхъожьыгъ. Кощбэе Пщымаф
(1936 — 2013) Кощбэе Пщымаф Къарбэч ыкъор Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Адэмые мэзаем и 1-м, 1936-рэ илъэсым къыщыхъугъ, шIэныгъэшхорэ гупшысэкIэ амал дэгъурэ IэкIэлъыгъэх. Пщымафэ ытхыхэрэр 1956-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. ТхакIом ирассказхэр, повестхэр, романхэр зыдэт тхылъхэр (15-м нахьыбэ) къыдагъэкIыгъэх. «Сэтэнай», «Гум пае гу аты», «Мэфибл уай», «ЧIыфэ», «Дышъэ тас», нэмыкIхэри щыIэкIэ-псэукIэм иIофыгъо инхэр зыхэгощагъэх ыкIи къизыIотыкIых. Итхылъхэр урысыбзэкIи къыдэкIыгъэх, ипроизведениехэм ащыщхэр нэмыкI цIыф лъэпкъхэм абзэхэмкIэ зэрадзэкIыгъэх, хэгъэгу зэфэшъхьафхэм къащыхаутыгъэх. ЗэдзэкIын Iофыри къыдэхъущтыгъ, художественнэ тхылъхэм анэмыкIэу, гъусэ иIэу КъурIаныр адыгабзэм рилъхьагъ. Кощбэе Пщымафэ АР-м инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI. Литературнэ премиеу Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ агъэнэфагъэмрэ журналистикэм ылъэныкъокIэ Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ агъэуцугъэмрэ ялауреат, 1965-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу, УФ-м ижурналистхэм я Союз ыкIи 1970-рэ илъэсым къыщыублагъэу УФ-м итхакIохэм я Союз ахэтыгъ. Теуцожь Хьабиб
(1931 – 2006) Теуцожь Хьабиб Исмахьилэ ыкъор Теуцожь районым итыгъэ (хычIэгъ хъугъэ) къуаджэу Ленинэхьаблэ мэзаем, 1931-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ытхыхэрэр 1960-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх, ахэр гъэзетхэу «Социалистическэ Адыгеим», «Адыгэ макъэм», журналэу «Зэкъошныгъэм» къарыхьэщтыгъэх. Ежьыр адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ кIэлэегъэджагъ, Теуцожь районым ит еджапIэхэм Iоф ащишIагъ, адыгабзэр икIасэу, ащ хахъо зэрэфишIыщтым ыкIи зэриухъумэщтым пылъыгъ. ТхэкIо купым ятхыгъэхэр зыдэт тхылъэу «Псэемыблэжьхэр» (Мыекъуапэ, 1966) зыфиIорэм ирассказ заулэ къыдэхьагъ. Ащ къыкIэлъыкIуагъэх иповестэу «Ардаш», тхылъэу «Бзылъфыгъэм ишъэф», рассказхэр, повестхэр зыдэтхэу «Заом итыркъохэр», «НыбжьыкIэ тхыд», «СилъфыпIэ игутеу», нэмыкIхэри… Пшысэ-поэмэу «Тэтэжърэ Гъулацыйрэ» зыфиIорэр кIэлэцIыкIухэм апае къыдигъэкIыгъ, Теуцожь Хьабибэ УФ-м итхакIохэм я Союз 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ. ГущыIэжъхэм къарыкIырэр зэжъугъашIэ Имэлэхъо бэщ кIашъом дидзыежьыгъ («Мылъкоу иIэр шIокIодыгъ» зыфиIу).
* * *
ТхьамыкIэм ышъо Iужъу («Къиныбэ рагъэщэчы, ищэIагъэ ины»).
* * *
КIэнкIэ щыбгъэчъэным фэд иунэ («псэолъэ тэрэз ыцIэ къепIонэу итэп»). ЧIыопсым хэхъухьэрэ-хэшIыхьэхэрэр Мэлылъфэгъур мэлыжъыхь.
* * *
Гъатхэр шIумэ, гъэри шIу.
* * *
Гъэтхэ тыгъэм уелыцIэ, бжыхьэ тыгъэм тхъупс къыптырекIэ.
* * *
Гъэтхэ уашъор гъуан.
* * *
Пчэдыжь пщагъом мэфэшIу къехьы. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр
Мамырыкъо Нуриет.
Источник: Газета Адыгэ Макъ
Ссылки по теме:
В Адыгее родители 597 детей получают ежемесячную выплату из маткапитала
Князь Цицианов генерал-лейтенанту Глазенапу 2 апреля № 785 гор. Георгиевен
Из рапорта генерала от кавалерии Тормасова его Императорскому величеству. Июль 1810 год
Семейные традиции адыгов. Обычай избегания
Традиция или нарушение нормы?
Читайте также:
Зэфэхьысыжьхэр ашIых
Атлетикэ онтэгъум ихэхъоныгъэхэм атегущыIагъэх Атлетикэ онтэгъум ихэхъоныгъэхэм атегущыIагъэх
Проекти 170-рэм джыри хагъэхъощт Проекти 170-рэм джыри хагъэхъощт
Владимир Путиныр нэкъокъогъу зимыIэ политик Владимир Путиныр нэкъокъогъу зимыIэ политик
Рассказым фэIэпэIэсагъ Рассказым фэIэпэIэсагъ