Осым къытфещэх, лъэпкъым нэIуасэ фэхъух Осым къытфещэх, лъэпкъым нэIуасэ фэхъух

БлэкIыгъэ зыгъэпсэфыгъо мафэхэм къушъхьэхэм къащесыгъэ осым зекIо нахьыбэ Адыгеим зэрищэлIагъ. Кавказ къушъхьэхэм, мэзхэм кIымэфэ уахътэм ядэхагъэ зэзыгъэлъэгъу зышIоигъуагъэхэм ащ фэдэ амал яIагъ. Осыр зытыра­хыгъэ гъогу гъэкъэбзагъэхэмкIэ Партизанскэ гъэхъунэм нэсыгъэх.

Къушъхьэ сыджхэр ос закIэх, мэзым хэт чъыгхэм якъу­тамэхэр къехыгъэ осым къы-
рищэ­хыгъэхэ фэдэу къыпщэхъу. Зы­фэдэ къэмыхъугъэ кIымэфэ пшысэм Адыгеим и Мые­къопэ район ухещэ. МашинэкIэ узэрыкIощт гъогухэм осыр атырахыгъэу къушъхьэм дэкIое­гъошIу. Мэз пырыпыцум ухахьэ пшIоигъомэ, осрыкIо машинэхэм уары­тIысхьэмэ нахь Iэрыфэгъу. ГъэпсэфыпIэ чIыпIэхэм зекIохэм ащ фэдэ амалхэр къащараты.

Хьаджыкъо (Каменномостскэм) дэт зекIо зыгъэпсэфыпIэм ипащэу Тхьайшъэо Рустам къызэриIорэмкIэ, ом изытет емы­лъытыгъэу гъэпсэфакIохэр къафэкIох. Тпэгъунэгъу шъо­лъырхэм ямызакъоу, Москва, Санкт-Петербург, Татарстан хьа­кIэхэр къарэкIых. Адыгеим зызщыбгъэпсэфыщт чIыпIэ гъэ­шIэгъоныбэ иI. КIымэфэ зекIо гъогухэри зэфэшъхьафых. Ос­рыкIо машинэкIэ къушъхьэ лъэ­гапIэм узнэсыкIэ, сурэт хьалэ­мэтыр нэм къыкIэуцо. Адыгэ чIыгум идэхагъэ къиIотыкIы­гъуай. Ар плъэгъун, зэхэпшIэн фае! Адыгэм итарихъ, икультурэ хьакIэхэм къафизыIотыкIырэ зекIо гъогухэм япхырыщын, язэхэщэн ишъыпкъэу пылъхэм ащыщ Къуныпэ Рустам:
— Къуае изыхырэ, лыр зыгъэгъурэ, шыкIэпщынэм еорэ, гъучIыр зыгъэткIурэ — джащ фэдэ лъэныкъохэр къыдыхэт­лъытэзэ зекIо гъогухэр зэхэтэгъэуцох. Сыда пIомэ, тичIыопс идэхагъэ имызакъоу, Адыгеим къихьэрэ хьакIэхэм тишъолъыр нэмыкIхэм зэратекIырэр ядгъэ­шIэным, агу къидгъэнэжьыным ыуж тит. ГъукIэ Замудин иза­къоми, ихьакIэщ лъэпкъ культурэм исаугъэт. Адыгэм итарихъ къызхэнагъэр IорыIуатэр ары. Къэбарыжъхэм ижъырэ орэдхэр ягъусэжьэу, мэкъамэр къизыщырэ лъэпкъ музыкальнэ Iэ­мэ-псымэри гъэфедагъэ зыхъурэм, адыгэ культурэр ухэтми къызэхэпшIэщт. Арышъ, а лъэныкъом хэдгъэхъоным, этнотуризмэм зедгъэушъомбгъуным тыпылъ.

ЗекIо зыгъэпсэфыпIэм ипащэу Тхьайшъэо Рустам къыхегъэхъожьы:

— Чыжьэу къикIыхэрэм тэр-тэрэу тапэгъокIы. Мэфэ пчъагъэм зыдэтщэщт чIыпIэхэр афэ­тэгъэнафэх. Ахэм зэу ащыщ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей, Мыекъопэ бэдзэр гупчэу адыгэ къуаерэ бжьыныф щы­гъурэ зыщащэфын алъэкIыщтхэр. ХьакIэу къытфакIохэрэм ар лъэшэу ягуапэ зэрэхъурэм гу лъыттагъ. Адыгэ къуаер изыхырэ бысымгуащэхэм зэзэгъыныгъэ адэтшIыгъэу зекIохэр афэтэщэх. ЗекIо гъогухэр нахь гъэшIэгъоны зэрэтшIыщтым ты­дэпажьэ.

Лэгъо-Нэкъэ Iуашъхьэр, Рыфабгъо псыкъечъэхыпIэхэр, Хьаджыкъо къушъхьэ тIуакIэр, Гъозэрыплъэ гъэхъунэхэр, Кавказ къэралъыгъо биосфернэ чIыопс ухъумапIэр — Адыгеим зекIо гъогу зэмылIэужыгъуабэ щыпхырыщыгъ. Осыбэ къызэ­ресырэм емылъытыгъэу дгъэ­нэфэгъэ зекIо гъогум тырыкIошъугъ ыкIи хэтхыгъэ чIыпIэм ты­нэсыгъ. Ос алырэгъур къу­шъхьэхэм къяубгъохыгъэу, тыгъэнэбзыйхэр сыджхэм ащэджэгу. Iажэм исэу зыкъезыгъэцIэнлъэхыхэрэм япчъагъэ бэдэд. Партизан гъэхъунэм зекIо зыгъэпсэфыпIэ пчъагъэ ит. Осыр унашъхьэхэм анэсэу къесыгъ пIоми ухэукъощтэп, шъхьангъу­пчъэхэм аIуатхъукIыгъэу, «анэ къагъэплъэжьыгъ». Ау щытми, чIыопсыр дэхэ дэд. Адыгэ чIыгум идэхагъэ нэр пIэпехы.

Iоф зышIэрэ зекIо гъэпсэфы­пIэхэм зэзэгъыныгъэхэр зэ­дашIызэ зекIохэр зэфащэжьых. IажэкIэ къушъхьэм къехынэу къэкIуагъэхэр термальнэ псы фабэхэм ахэхьанхэу, псыкъечъэ­хыпIэхэм анэсынхэу, осрыкIо машинэхэмкIэ мэзыр къакIу­хьашъунэу, нэмыкI гъэпсэфыпIэ шIыкIэхэм ахагъадэх. Ащ дыкIыгъужьэу адыгэ чIыгум итарихъ, икультурэ, ичIыопс саугъэтхэр къизыIотыкIырэ зекIо гъогухэр щыпхырызыщыхэрэм тишъолъыр къихьэрэ гъэпсэфакIохэм япчъагъэ хагъахъо. Аужырэ илъэсхэм зекIоным Адыгеим нахь зызэрэщиушъомбгъурэм ар изы шыхьат.
Еутых Азэмат — зекIо гъэ­псэфыпIэу Партизан гъэхъунэм итхэм ащыщ ибысым. Ащ ихьа­кIэщ тыригъэблэгъагъ:

— Илъэс 19 хъугъэ зекIоным сызхэтыр. А уахътэм къыкIоцI туризмэм тишъолъыр хэхъоныгъэ инхэр щыфэхъугъэх. ЗесэгъэжьакIэм IэпыIэгъу зи тиIагъэп. Лэгъо-Нэкъэ лъэныкъом Iоф щысшIэщтыгъ. Нэужым Пар­тизан гъэхъунэм сыкъекIу­жьыгъ. ТичIыопс тыдэкIэ зыбгъэ­загъэми дахэ, ау мы чIыпIэр нахь сшIодэгъу. Лэгъо-Накъэ екIурэм нахьи мыщ къекIуалIэ­рэр нахь макI, арэу щытми, тихьакIэщ цIыф чIэмыфэжьэу бэрэ къыхэкIы. Зедгъэушъомбгъун тигухэлъ. КIымафэм къу­шъхьэ гъогухэр зэрацIэнтхъурэм ишIогъэшхо къэкIуагъ. Электроэнергиер зекIо гъэпсэфыпIэхэм къаращэлIэнэу тежэ.

Iоф зыдэшIэгъэн фэе лъэныкъуабэхэр джыри щыIэх. Къэра­лыгъо, шъолъыр программэхэм адиштэу хэхъоныгъэхэр зышIырэ зекIоным Адыгеир нэ­мыкI шъолъырхэм афызэIуихыщт.

Тэу Замир.
АР-м изаслуженнэ журналист.