Адыги - Новости Адыгеи, история, культура и традиции » Новости » ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт

ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт

ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт
Новости
zafe
Фото: Адыги.RU
08:32, 05 март 2019
449
0
Интернетыр пытэу щыIэныгъэм хэуцуагъ. Информационнэ системэхэм, социальнэ сетьхэм арылъхэ къэбархэр мыщ ишIуагъэкIэ зэдгъэшIэнхэ тэлъэкIы. Хэхъоныгъэ зышIыгъэхэм ащыщ къэралыгъо ыкIи муниципальнэ фэIо-фашIэхэр электроннэ шIыкIэм тетэу цIыфхэм афагъэцакIэхэ зэрэхъугъэр. Урысыем иинформационнэ обществэ ащ къыщыуцурэп ыкIи ыпэкIэ зы лъэбэкъоу ышIыгъэ­хэм ащыщ цифрэ шIыкIэм Интернетыр пытэу щыIэныгъэм хэуцуагъ. Информационнэ системэхэм, социальнэ сетьхэм арылъхэ къэбархэр мыщ ишIуагъэкIэ зэдгъэшIэнхэ тэлъэкIы. Хэхъоныгъэ зышIыгъэхэм ащыщ къэралыгъо ыкIи муниципальнэ фэIо-фашIэхэр электроннэ шIыкIэм тетэу цIыфхэм афагъэцакIэхэ зэрэхъугъэр. Урысыем иинформационнэ обществэ ащ къыщыуцурэп ыкIи ыпэкIэ зы лъэбэкъоу ышIыгъэ­хэм ащыщ цифрэ шIыкIэм

Интернетыр пытэу щыIэныгъэм хэуцуагъ. Информационнэ системэхэм, социальнэ сетьхэм арылъхэ къэбархэр мыщ ишIуагъэкIэ зэдгъэшIэнхэ тэлъэкIы.


ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт ТехнологиякIэхэм Адыгеир афэкIощт
Хэхъоныгъэ зышIыгъэхэм ащыщ къэралыгъо ыкIи муниципальнэ фэIо-фашIэхэр электроннэ шIыкIэм тетэу цIыфхэм афагъэцакIэхэ зэрэхъугъэр. Урысыем иинформационнэ обществэ ащ къыщыуцурэп ыкIи ыпэкIэ зы лъэбэкъоу ышIыгъэ­хэм ащыщ цифрэ шIыкIэм лъэныкъо пстэури зэрэтыращэщтхэм фэгъэзэгъэщт министерствэ зэрэзэхащагъэр. Адыгэ Респуб­ликэми ауж зыкъыригъэнагъэп. Джырэблагъэ цифрэ шIыкIэм хэхъоныгъэхэр ышIынхэмкIэ, къэбарлъыгъэIэс ыкIи телекоммуникационнэ технологиехэмкIэ Министерствэ агъэпсыгъ. Ащ иминистрэу агъэнэфэгъэ Шыу Заурбек гущыIэгъу тыфэхъугъ. МинистерствакIэм пшъэрылъэу иIэхэр, лъэныкъоу Iоф зыдишIэщтхэр, системакIэм шIуагъэу пылъхэр, нэмыкIхэри къытфиIотагъэх.

— Заурбек, цыхьэ къыпфашIи мы IэнатIэм узэрэIуагъэхьагъэмкIэ тыпфэгушIо. Министерствэр зэхащэным сыда лъапсэу фэхъугъэр ыкIи мэхьанэу иIэр?

— Тхьашъуегъэпсэу шъукъызэрэсфэгушIуагъэмкIэ. Джащ фэд, Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат цыхьэ къызэрэсфишIыгъэмкIи сыфэраз. Къызэрэсщыгугъы­хэрэр къызэрэзгъэшъыпкъэжьыщтым сыпылъыщт.

Зэрэ Урысыеу федеральнэ программэу «УФ-м цифрэ шIыкIэм тет иэкономик» зыфиIорэр щыпхыращы. Ащ къыдыхэлъытагъэу, КъумпIыл Мурат игукъэ­кIыкIэ информатизациемкIэ республикэм игъэIорышIапIэщтыгъэр джы министерствэ ашIыжьыгъ, IофшIэпIэ чIыпIищ тедзэу хагъэхъуагъ.

Къэралыгъо гъэIорышIэным исистемэ, къэралыгъо ыкIи муниципальнэ фэIо-фашIэхэм ягъэцэкIэн, экономикэ ыкIи социальнэ лъэныкъохэр цифрэ шIыкIэм тещэгъэнхэмкIэ мыщ мэхьанэшхо иIэу щыт. Электроннэ шIыкIэм тетэу тхьапэхэр гъэзекIогъэнхэм хэбзэ къулыкъухэр, ведомствэхэр тетщэнхэмкIэ мыр амалышIу тфэхъущт.

— Апэрэ лъэбэкъухэу Iоф­шIэныр зэребгъэжьэщтыр къытфэIуатэба.

— IофшIэным игугъу къэтшIы­мэ, министерствакIэ зэхэщэгъэ­ныр апэу тхылъхэм ягъэпсын къызыщежьэрэр. Ар зэшIотхыгъахэ пIоми хъущт. Джы нэплъэ­гъум итыщт типшъэрылъ шъхьа­Iэу щытыр лъэныкъо пстэури къызэлъедгъэубытызэ цифрэ шIыкIэм тетщэнхэр ары. Ащ пае инфраструктурэ гъэнэфагъэ бгъэпсынэу щыт. Нахь къызэрыкIоу къэпIон зыхъукIэ «Интернетыр сыдигъуи зэкIэми апай». Анахь Iудзыгъэ псэупIэхэми Интернетыр алъыдгъэIэсын фае. Интернетыр щымыIэу зи тфэшIэщтэп. ГущыIэм пае, къуа­джэм дэт ФАП-м ар имыIэу псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ Министерствэм идокумент гъэзекIон цифрэ шIыкIэм тепщэшъущтэп. 2021-рэ илъэсыр екIыфэ джа Iофыр зэшIохыгъэ­нэу тэгъэнафэ. Ащ пае цифрэ шIыкIэм иполитикэ изэфэмыдэныгъэ дэгъэзыжьыгъэн фае.

— Заурбек, ащ сыда къыкIэлъыкIощтыр?

— Апэрэ чэзыур – къэралыгъо гъэIорышIапIэр цифрэ шIыкIэм тещэгъэныр. Ащ пае къэбар зэпхыныгъэхэм яканалхэр зэрэтыухъумэщтхэ инфраструктурэ ыкIи къэбарэу къатыщтхэм Iоф зыщадашIэщт гупчэ дгъэ­псынхэ фае.

— КъызэрэзгурыIорэмкIэ, а гупчэр ары нахьыбэр зыгъэцэкIэщтыр…

— Ары. Зэрэреспубликэу къатыщт къэбарыр кIочIэ ин зиIэхэ серверышхохэу къэзыубытыщтхэр мыщ чIэтыщтых. Ахэм Iоф ащызышIэщтхэ специалистхэри зы чIыпIэм щыIэщтых. Ащ ишIуагъэкIэ хъарджхэри къэзылъытэрэ техникэми игъэфедэн бэкIэ нахь макIэ хъущт. Анахь шъхьаIэу къыды­хэлъы­тэгъэщтыр зэпхыныгъэм иканалхэр ухъумэгъэнхэу зэрэщытыр ары. Ахэм программэу Iоф зэрашIэхэрэр IэкIыб къэралыгъом къыщыдагъэкIыгъэхэшъ, игъорыгъозэ тэтием зэрэтет­щэжьыщтхэм къиныгъо къыпыкIыщт.

— Заурбек, мыщ фэдиз мэхьанэ зиIэ гупчэм цIыф къызэрыкIом Iоф щишIэшъущтэп. ТиIэха ащ фэдэ специалистхэр?

— Министерствэм иIофы­шIэхэр ары гупчэми щылэжьэщтхэр. ЗэрэхъурэмкIэ, етхьы­жьэгъэкIэ Iофым апэрэу пхырыкIыщтхэр тэры. Арышъ, тэ тишIэныгъэхэм ахэдгъэхъоным фэшI дэгъоу теджэныр, ащ ыуж нэмыкIхэри едгъэджэжьынхэр типшъэрылъ шъхьаI. Информационнэ технологиехэм Iоф арызышIэхэрэ специалистхэм зэпымыоу яшIэныгъэ, яIэпэIэсэныгъэ хагъэхъонэу зэрэщытым имызакъоу, цIыфхэм дэ­гъоу, IупкIэу адэгущыIэшъунхэу, тырагъэгушIухьанхэу щытын фае.

— Проектхэу жъугъэцэкIэщтхэм язы Iахь ныIэп къэ­пIуагъэхэр. О пшъхьэкIэ кIэу пхырыпщын горэ зыдэпIы­гъэу укъэкIуагъэба? Ащ ышъхьэ къытфипхымэ тиго­пэщт.

— Ащ фэдэ гухэлъэу сиIэр макIэп. Ау ягугъу къэсшIыныр уахътэмкIэ пэсаIоу сэлъытэ. Арэу щыт нахь мышIэми, ащыщ игугъу къэсшIын. «ЛIышъхьэм иситуационнэ гупчэ» дгъэпсы сшIоигъу. Мыр объект хьылъэхэм ащыщ. Ащ ишIуагъэкIэ онлайн шIыкIэм тетхэ зэхэсыгъохэр псынкIэу рагъэкIокIынхэ ыкIи ищы­кIагъэхэ унашъохэр Адыгеим ипащэхэм а чIыпIэм щаштэнхэ алъэкIыщт. Мониторхэм яэкран­ къэбархэу щыIэхэр зэу ыкIи скорость псынкIэ иIэу гупчэм ианалитикхэм къытырырагъэ­дзэщтых.

— Заурбек, тизэдэгущы­Iэгъу икъегъэжьапIэм къыщытIуагъ цифрэ шIыкIэ экономикэм мы зэпстэури къызэрэпкъырыкIыщтыр. Ау игъэкIотыгъэу ащ тытегущыIагъэп. ЦIыфхэми нахь къагурыIоным фэшI ащ шIуа­гъэу пылъыр къытфэпIотагъэмэ дэ­гъугъэ.

— Экономикэм илъэныкъо пстэуми хэхъоныгъэ ашIынымкIэ информационнэ ыкIи коммуникационнэ технологиехэм мэхьанэ яI, джащ фэдэу къэралыгъо гъэIорышIэнми, къэралы­гъом иухъумэни, ищынэгъончъагъи чIыпIэ гъэнэфагъэ щаубыты. Информационнэ технологиехэм яекIолIапIэ пстэуми ядгъэгъоты­ныр пхырытщыным иIофыгъо игъус а технологиехэр агъэфе­дэжьышъунхэр ядгъэшIэныр. Цифрэ экономикэ гъэIоры­шIэным хэхъоныгъэ ышIыным пае мы программэри къырагъэжьагъ.

ЩыIэныгъэм мыр тэрэзэу щыпхырыщыгъэ зыхъукIэ цIыфхэм ящыIакIэ Iэрыфэгъу дэдэ хъунэу щыт. ГущыIэм пае, шъолъыр зэфэшъхьафхэм проектхэу «Умный город», «Умный ЖКХ» зыфиIохэрэр къащырагъэжьагъэх. Щысэ къышъуфэсхьын — псэупIэ-коммунальнэ хъызмэтыр зэрэщытэу цифрэ шIыкIэм тыращэ. Мыщ къыхеубытэх гъэIорышIэкIо компаниехэр, фэтэрыбэу зэхэтхэ унэхэр, нэмыкI къулыкъухэри. Псыры­кIуа­пIэхэм атет счетчикхэм анэмыкIэу хэушъхьафыкIыгъэ приборхэр атырагъэуцох. Псым ифэбагъэ е ыкIуачIэ зекIорэ шапхъэхэм зэрадимыштэрэ къэ­барым ахэр къеджэхэшъ, автомат шIыкIэм тетэу зэу тазырыр гъэIорышIэкIо компанием фэкIо, гъэфедакIом къыфалъытэжьы.

Цифрэ шIыкIэм лъэныкъо пстэури зытетщэшъукIэ, Iэрыфэгъу щыIакIэм цIыфыр техьащт. Ащ къин зэригъэлъэгъун ищыкIэгъэжьыщтэп, мэпсэу ыкIи егъэфедэ.

— Сыд фэдэ егъэжьапIи мылъку текIуадэ. Ащ сыда къепIолIэщтыр?

— Ары тэрэз, мыщ мылъку­шхо пэIухьащт. Ау зы илъэс IофкIэ зэшIотхыщтэп. Программэм ипхырыщын 2024-рэ илъэ­сым нэс телъытагъ. Республикэ бюджетым мыгъэ зэхапшIэу нахьыбэ мылъку къыдыхалъытагъ. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат сыдигъуи тынаIэ тырытегъадзэ федеральнэ къэралыгъо программэхэм, грантхэм, зэнэкъокъухэм тахэлэжьэным. А амалхэр къызфэдгъэфедэнхэ гухэлъ зыдэтIыгъ.

— Заурбек, IофшIэн псын­кIэп ебгъэжьагъэр. Укъыгъащтэрэба?

— Шъыпкъэ, етхьыжьэгъэ IофшIэныр къин, ау гъэшIэгъоны. Тхылъхэм ягъэпсын нахь Iофыгъо къызыпыкIырэр, адрэ лъэныкъохэм хэшIыкI афысиIэшъ, сыкъыгъащтэрэп. Сигуапэу Iоф сшIэщт, технологиякIэхэм алъэ­ныкъокIэ Адыгеир ыпэкIэ зэрэ­лъыкIотэщтым сыпылъыщт.

— Опсэу гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.

Iэшъынэ Сусан.



Источник: Газета Адыгэ Макъ
Ctrl
Enter
Заметили ошЫбку
Выделите текст и нажмите Ctrl+Enter
Обсудить (0)